جریان
شناسی :سلسله گفتارهایی در باب تاریخ ایران معاصر

مشروطه
( 3)

یکی از راههای تحقیق و پژوهش در باب مشروطه، توجه به وقایع و
اخبار اتفاق افتاده در آن دوران یا به اصطلاح بررسی روز شمار مشروطه بدون کم و
کاست و پیش داوری است.سعی می کنیم مختصری از وقایع  مشروطه‌ از 31 تیر ماه لغایت 21 مرداد ماه سال
وقوع نهضت مشروطه است را در قالب سه بخش در نشریه سیزده 57 بیاوریم و پس از آن به
صورت موردی در مورد هر کدام بحث نمائیم .

 روشن است بی‌کفایتی
شاهان قجر سرآغاز انقلابی مردمی را امید می‌داد. آنگاه که مسائلی چون مسئله  نوز، سفرهای بی‌حاصل شاه به اروپا، اقدامات
مستبدانه عین‌الدوله، حادثه بانک، واقعه مسجد شاه، گران شدن قند، هجرت صغری و در
نهایت هجرت کبری دلیلی بر این مدعا بودند. در این میان اما جرقه اصلی در دو روز و
دو مکان مختلف زده شد. هجرت کبری از صبح دوشنبه 23 جمادی الاول(20 تیر 1285) آغاز
شد. پس از آن تحصن در سفارت انگلیس از شب سه‌شنبه 24 جمادی‌الاول(21 تیر ماه) با
تحصن 9 تن از بازرگانان آغاز شد. گرچه سفارت انگلیس به دلیل اینکه می‌خواست خود را
در این ماجرا بی‌طرف نشان دهد ولی روز به روز به جمعیت تحصن کنندگان افزوده می شد.
تا اینکه در اول جمادی‌الثانی، 31 تیر بیش از 800 نفر به این سفارت پناه جستند تا
از پادشاه ممالک محروسه پارلمان و عدالت خانه بگیرند! فارغ از ارزش داوری درباره
این موضوع و نقش و جایگاه بیگانگان و تحصن کنندگان در نهضت مشروطه، مروری کوتاه بر
روز شمار وقایع این مدت خالی از لطف نخواهد بود.

 و اما روز شمار :

 دوشنبه 1 جمادی‌
الثانی / 23 ژوئیه / 31 تیر

* تعداد پناهندگان به سفارت انگلیس به 858 نفر و تعداد
چادرهای متحصنین به پنجاه عدد رسید.

* اعتراض رسمی سفارت روسیه به ایران به دلیل مفاد دستخط
مظفرالدین شاه به سلطان عبدالمجید میرزا عین‌الدوله در خصوص رسیدگی به دعاوی اتباع
بیگانه در وزارت عدلیه سفارت روسیه مفاد این دستخط را مغایر با قرارداد ترکمانچای
می‌داند.

* نامه سفارت ایران در لندن در باره مطالب روزنامه‌های لندن
در مورد اوضاع تهران، تحصن 5 هزار نفر از مردم تهران در باغ سفارت انگلیس و
درخواست آنها مبنی بر عزل سلطان عبدالمجید میرزا عین‌الدوله صدراعظم، به نوشته این
روزنامه‌ها، استقرار مشروطیت در روسیه و تشکیل مجلس دوما یکی از عوامل محرک مردم
بوده است.

*علما و سایر مهاجرین وارد قم شدند.

 * صورت شب نامه‌ای که
امروز منتشر شد مبنی بر توطئه عین‌الدوله در کشتار سادات و اخراج علماء و ممانعت
درباریان از سیدن اخبار تهران به شاه.

* شارژ دافر سفارت انگلیس به وزیر امور خارجه مشیرالدوله
پیغام داد باید شاه را ببیند و تلگرافی را که از لندن مخابره شده به اطلاع شاه
رساند. مشیرالدوله جواب داد فردا برای دیدار شاه بروید.

سه شنبه 2 جمادی‌ الثانی / 24 ژوئیه / 1 مرداد

* آیت‌ا... عبدا... بهبهانی طی تلگرافی به شیخ مهدی شریف
کاشانی خبر داد علما و سایر مهاجرین در کمال صحت و سلامت وارد آستانه حضرت معصومه
(س) شدند و سید مهدی نیز در جواب تلگرافی فرستاده و خبر تحصن مردم در سفارت انگلیس
و بسته شدن بازار را به اطلاع آنها رسانید.

* نامه‌ای از وزارت خارجه انگلیس به وزارت خارجه ایران مبنی
بر افزایش تعداد متحصنین سفارت خانه به پنج هزار نفر و درخواست چند هزار زن برای
پناهنده شدن به سفارت انگلیس.

 * طبق گزارش واصله از
لندن متحصنین سفارت انگلیس از پنجشنبه گذشته تا یکشنبه هشتصد و پنجاه و هشت نفر
بودند و تعداد آنها رو به افزایش است.

 * شارژ دافر انگلیس
با تعیین وقت قبلی برای ملاقات با شاه به نیاوران رفت ولی عین‌الدوله به او گفت‌:
شاه بیمار است و اجازه ملاقات با شاه را به او نداد. شارژ دافر نسبت به این کار
اعتراض کرد اما نتوانست شاه را ملاقات کند و بعد از یک ربع توقف در آنجا به سفارت
خانه بازگشت.

 * شایع شد که زنان
اخبار شهر را به اطلاع مظرف‌الدین شاه رسانده اند و شاه نسبت به امیر بهادر بی توجه
شده است و گفت: هیچ میلی به دیدار وزرایش ندارد.

 * نظام‌الملک از
وزارت عدلیه معزول شد. بجای او شعا‌ع‌السلطنه به ریاست رسید.

 * علما در قم مجلس
روضه در صحن برپا کردند و صبح و عصر این مجلس منعقد است و سید جمال و شیخ محمد
سخنرانی می‌کنند.

 *‌سر ادوارد گری وزیر
امور خارجه انگلستان، کاردار سفارت ایران در آن کشور را به حضور خواسته، ضمن
برشمردن اوضاع حساس ایران از وی خواست تا از دولت ایران بخواهد تا متحصنین سفارت
انگلیس را با رفع شکایت ایشان از آنجا پراکنده کنند.

* در تهران 5000 نفر از تجار، طلاب،‌کسبه بازار به سفارت
انگلیس پناه برده و خواستار اصلاحات اساسی از جمله عزل صدراعظم و بازگرداندان علما
از قم شدند.

 چهارشنبه 3 جمادی‌
الثانی / 25 ژوئیه / 2 مرداد

 * در تهران دکانها و
سراها بسته است و بر تعداد متحصنین سفارت خانه افزوده شده است.

* محتشم السلطنه از طرف دولت به سفارت انگلیس رفت. مردم گفتند
دو سال است که عارض هستیم اما شما جواب علمای ما را با گلوله دادید و ما جز با شخص
شاه که شفاها عرایض خود را به او بگوییم با کس دیگری عرضی نداریم.

 * ساداتی که در تهران
مانده بودند در این روز به طرف قم حرکت کردند.

 * بعضی از طلاب مدرسه
سپهسالار که به شمیرانات رفته بودند به سفارت خانه آمدند. ظهیرالاسلام برای آنها
پیغام داد که باید از سفارتخانه خارج شوید در غیر این صورت باید از تحصیل در مدرسه
صرفنظر کنید اما طلاب حاضر به ترک سفارتخانه نشدند.

* انتشار تلگرافی منسوب به پادشاه انگلستان خطاب به عموم
علماء تجار و کسبه تهران که در سفارت انگلیس متحصن شده‌اند بدین مضمون که ما از
تعدیاتی که رهبران روحانی و همه مردم ایران متحمل شده‌اند متاثر و متاسف شدیم
امیدواریم برادر خردمند ما مظفرالدین شاه بنا به خواهش شخص ما برای اجرای عدالت و
جلوگیری از بیدادگری به اشخاص مورد اعتماد امر دهند پارلمانی نظیر پارلمان انگلیس
تشکیل شود.

پاسخی به یک منتقد
هوشیار باشیم ! نقض قانون با شعار دفاع از قانون .
[عناوین آرشیوشده]